Kontakt z tymi owadami może zabić. Nie tylko Ewa Sałacka zmarła „od osy”. Jak uniknąć użądlenia osy lub pszczoły?

Ewa Sałacka była piękną i utalentowaną aktorką uwielbianą za role w wielu popularnych filmach i serialach takich jak „Sztuka kochania”, „Och, Karol”, „Ciemna strona Wenus” czy „Pogranicze w ogniu”. Urodziła się 3 maja 1957 roku w Warszawie. W latach 80. została okrzyknięta seksbombą polskiego kina. Uwodziła charakterystyczną urodą, zawsze opalona z burzą rudych włosów i zadziornym uśmiechem. Grała głównie bardzo odważne role drapieżnych kobiet, femme fatal czy prostytutek. Jednak nie była do końca z tego zadowolona, ponieważ brakowało jej bardziej ambitnych wyzwań. Spełniała się natomiast w roli mamy i żony. W 1994 r. urodziła się jej córka Matylda ze związku z drugim mężem Witoldem Kirsteinem, która była jej oczkiem w głowie.

Aktorka zmarła 23 lipca 2006 roku w wieku zaledwie 49 lat. Do tragedii doszło na działce jej rodziców w Arciechowie nad Zalewem Zegrzyńskim, gdzie wypoczywała z rodziną. Był upalny dzień, więc Sałacka sięgnęła po szklankę z sokiem. Nie zauważyła, że do napoju wpadła osa, która użądliła aktorkę w usta. Kobieta była uczulona na jad tych owadów. Doszło u niej do wstrząsu anafilaktycznego. Mimo podania leków i reanimacji aktorka zmarła w drodze do szpitala. Osierociła 12-letnią wówczas córkę, Matyldę.

Latem 2021 r. podobna tragiczna śmierć spotkała aktora Jerzego Janeczka znanego między innymi z roli Witti Pawlaka w filmie „Sami swoi”. Był on uczulony na jad pszczół, a mimo to je hodował i się nimi zajmował.

11 lipca 2021 r. nie założył stroju ochronnego i przez przypadek nadepnął na pszczołę, która użądliła go w stopę. Próbował ratować się adrenaliną, którą nosił przy sobie, ale nie udało się. Zmarł na skutek wstrząsu anafilaktycznego w wieku 77 lat w pełni sił. Był okazem zdrowia, ponieważ znany był z tego, że bardzo o siebie dbał. Jednak taka sytuacja może spotkać każdego z nas.

Powodem zgonu Ewy Sałackiej było zatrzymanie akcji serca i obrzęk mózgu na skutek wstrząsu anafilaktycznego. Córka aktorki Matylda ujawniła, że również jest uczulona na jad owadów i już kilka razy została użądlona, na szczęście bez poważnych konsekwencji dla zdrowia i życia.

Wiele osób może sobie jednak nie zdawać sprawy, że ma alergię na jad, dopóki nie zostaną użądlone. Jest to niezwykle niebezpieczne, bo w skrajnych przypadkach może skończyć się śmiercią.

Uczulenie na jad owadów błonkoskrzydłych takich jak pszczoły miodne, osy, szerszenie, trzmiele, a nawet meszki może rozwinąć się u każdego. Jednak bardziej obawiamy się bólu po użądleniu niż potencjalnej reakcji alergicznej, której objawy to:

• ból i zaczerwienienie w okolicy miejsca wkłucia, a także poza nią,

• obrzęk,

• pokrzywka,

• silny świąd,

• skurcze brzucha,

• intensywne nudności i wymioty,

• biegunka,

• nagłe silne osłabienie,

• omdlenia.

Jednak największym zagrożeniem dla życia jest wstrząs anafilaktyczny, który w rzadkich przypadkach może rozwinąć się w reakcji organizmu na jad owada. Z badań wynika, że u osób, u których występuje reakcja alergiczna po użądleniu owada, istnieje aż60 proc. szans, że po kolejnym ukąszeniu dojdzie do podobnej lub gorszej reakcji, włącznie z podwyższonym ryzykiem wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. Objawy anafilaksji to:

• zawroty głowy,

• ucisk w klatce piersiowej i trudności z oddychaniem,

• chrypka lub obrzęk języka lub gardła,

• trudności w przełykaniu,

• gwałtowny spadek ciśnienia krwi,

• utrata przytomności lub zatrzymanie akcji serca.

Lepiej nie czekaj aż użądli cię osa czy pszczoła, żeby przekonać się, czy masz alergię. Jeśli podejrzewasz u siebie uczulenie, jesteś alergikiem lub ktoś w twojej bliskiej rodzinie miał silne reakcje alergiczne po kontakcie z jadem owadów udaj się do alergologa. Lekarz po przeprowadzeniu wywiadu może zlecić wykonanie testu punktowego lub badania krwi.

W przypadku zdiagnozowania alergii na jad owadów stosuje się immunoterapię, potocznie zwaną odczulaniem, która zazwyczaj trwa od 3 do 5 lat. Polega ona na podawaniu stopniowo zwiększanych dawek jadu w celu zmniejszenia wrażliwości pacjenta na jad. W ten sposób organizm stopniowo przyzwyczaja się do jadu i układ odpornościowy w przypadku styczności z nim nie reaguje na niego tak silnie.

Osy i szerszenie mogą użądlić wielokrotnie, pszczoły tylko raz i często ich żądło zostaje w skórze. Czasami jednak możesz nie wiedzieć, co cię ugryzło. Dlatego po użądleniu owada sprawdź czy w skórze nie tkwi żądło i ewentualnie je wyjmij delikatnie zeskrobując, a nie naciskając, aby nie wycisnąć pozostałości jadu. Następnie zdezynfekuj ranę najpierw myjąc ją wodą z mydłem, a następnie przemywając środkiem do dezynfekcji. Aby złagodzić ból i świąd, warto schłodzić miejsce ukłucia przykładając mokrą ściereczkę lub owinięte w nią kostki lodu.

W przypadku silnego bólu czy obrzęku skontaktuj się jak najszybciej z lekarzem, który zleci podanie doustnych leków przeciwhistaminowych i maści z kortykosteroidami.

Osoby uczulone na jad powinny mieć zawsze przy sobie tzw. zestaw ratunkowy, czyli leki pierwszej pomocy przepisane przez lekarza. Są to doustne leki sterydowe w postaci tabletki lub płynu, lek przeciwhistaminowy oraz zastrzyk adrenaliny (epinefryny). W przypadku łagodnej reakcji wystarczą leki przeciwhistaminowe i sterydowe. Jeśli jednak wystąpią trudności w oddychaniu, znaczny obrzęk i osłabienie konieczne jest jak najszybsze wstrzyknięcie dawki adrenaliny w mięsień uda i wezwanie pogotowia.

Czy jesteś uczulony czy nie najlepszym sposobem jest w miarę możliwości unikanie styczności z jadem owadów. Warto więc stosować się do tych kilku głównych zasad, aby nie zadzierać z osami czy pszczołami i nie narażać się na ich żądła:

• gdy obok ciebie znajduje się pszczoła lub osa zachowaj spokój i stój nieruchomo. Jeśli owad na tobie usiądzie, odgonić go delikatnie, bez gwałtownych ruchów,

• unikaj chodzenia boso po trawie,

• nie noś jaskrawych ubrań oraz perfum i innych kosmetyków o silnym zapachu, ponieważ mogą one przyciągać osy i pszczoły,

• kosze na śmieci przechowywane na zewnątrz zawsze zamykaj szczelnie,

• latem unikaj też koszy miejskich, które często nie są zabezpieczane pokrywami,

• nie zostawiaj otwartych puszek czy kubków z napojami i nie pij z nich, na dworze zawsze je przykrywaj i sprawdzaj zawartość,

• tak samo podczas jedzenia na świeżym powietrzu staraj się, aby jedzenie było zawsze przykryte,

• również w domu latem jedz przy zamkniętych oknach lub stosuj moskitiery, aby zabezpieczyć się przed owadami,

• prace w ogrodzie wykonuj w odpowiednim stroju, który zakrywa jak największą powierzchnię ciała,

• podczas zabawy dzieci nad wodą czy w piaskownicy bacznie obserwuj malucha i odganiaj od niego owady.

Źródła:

• Insect venom allergies: Learn More – Insect venom allergies: Short-term and long-term treatment National Library of Medicine

• Bee, wasp and venom allergy AllergyUK